„R.U.R. (Rossumovi Univerzální Roboti)” Karela Čapka – dramat, który zmienił świat
Karel Čapek w swoim przełomowym dramacie „R.U.R.” wprowadził do literatury i języka pojęcie „robota”, a zarazem stworzył uniwersalną opowieść o ludzkiej ambicji, moralności i skutkach technologicznego postępu. Napisana w 1920 roku sztuka, choć inspirowana rodzącą się wówczas erą industrializacji, zachwyca swoją aktualnością, stawiając pytania o granice ludzkiej ingerencji w naturę.
Akcja dramatu toczy się w zakładach Rossum’s Universal Robots, które produkują sztuczne istoty – roboty – mające zastąpić ludzi w pracy. Roboty, początkowo uważane za idealne narzędzie, szybko stają się źródłem kryzysu, gdy rozwój technologii wymyka się spod kontroli. Bunt maszyn przeciwko swoim stwórcom prowadzi do dramatycznych wydarzeń, których konsekwencje sięgają daleko poza fabrykę.
Centralną postacią dramatu jest Domin, dyrektor zakładów, reprezentujący bezkompromisową wiarę w postęp i technologiczne możliwości człowieka. Jego przeciwieństwem jest Helena Glory, która widzi w robotach nie tylko maszyny, ale istoty zdolne do cierpienia. Konflikt ich wartości nadaje dramatowi głęboki wymiar moralny, ukazując różne podejścia do ludzkiej odpowiedzialności za swoje dzieła.
Čapek mistrzowsko prowadzi narrację, od pierwszych lekkich, humorystycznych dialogów, aż po dramatyczny finał, w którym pytania o człowieczeństwo i naturę życia nabierają kluczowego znaczenia. Symbolika, obecna w imionach bohaterów i samej scenerii, wzbogaca interpretację sztuki, czyniąc ją uniwersalnym traktatem o ludzkiej naturze.
Jednym z najważniejszych przesłań „R.U.R.” jest refleksja nad granicami nauki i moralnością tworzenia życia. Roboty, choć zaprojektowane do pracy, zaczynają przypominać ludzi nie tylko w swoim wyglądzie, ale także w działaniach. Čapek zmusza widza do zastanowienia się, czy odpowiedzialność za swoje wynalazki leży tylko w sferze technologii, czy także etyki.
„R.U.R.” to nie tylko literacki fenomen, który zapoczątkował dyskusję o sztucznej inteligencji i automatyzacji, ale także dzieło pełne emocji, ludzkich dramatów i pytań o naszą przyszłość. Karel Čapek stworzył sztukę, która z jednej strony bawi i fascynuje, a z drugiej zmusza do głębokiej refleksji. To obowiązkowa lektura dla każdego, kto interesuje się literaturą, filozofią i wpływem technologii na świat.
Książka dostępna w naszej księgarni: